فصلنامه تاریخ
پیاپی 30 (پاییز 1392)

یکی از نکات بسیار مهم در بررسی جامعه ی ایلی مغولان در قرون (7 6 ه .ق/1312م) جایگاه و اهمیت زنان در مناسبات سیاسی و اجتماعی این جامعه است. زیرا با بررسی جایگاه و موقعیت زن در جامعه ی ایلی مغولان، می توان در ترسیم سیمای حیات انسانی و اجتماعی این جامعه موفق تر بود. از همین روی در این جستار کوشش شده است تا بامطالعه ی مهم ترین منابع تاریخی موجود، ضمن بررسی جایگاه و موقعیت زنان در جامعه ی ایلی مغول، میزان اهمیت زن نزد مغولان و همچنین دلایل آن نیز پی جویی شود.

کتیبه ها و نقش برجسته های عهدساسانی اطلاعات وافری رادرزمینه هایی چون:خط و زبان،تاریخ سیاسی،جنگها،القاب ومناصب بزرگان،روحانیون وغیره دراختیارمامی گذارند.حتی دربعضی ازاین مقولات اساس شناخت ما صرفا از طریق کتیبه ها حاصل می شود. انگیزه های سازندگان کتیبه ها و نقش برجسته ها از جمله مسائل مهمی است که در ارتباط با این آثار باید مورد توجه قرار گیرد. در این پژوهش، نگارنده با بررسی نمونه هایی مشخص از کتیبه ها و نقش برجسته های دوره ساسانی به این نتیجه رسید که هر چند ممکن است انگیزه ها و عوامل مختلفی در خلق این آثار نقش داشته باشد اما رخدادهای سیاسی و انگیزه های مشخص سیاسی خالقان این آثار مهمترین و تعیین کننده ترین نقش را در شکل گیری کتیبه ها و نقش برجسته ها در دوره ساسانی داشته است. این انگیزه های سیاسی را می توان در موارد زیر طبقه بندی کرد؛ تاج ستانی از اهورامزدا یا میترا یا آناهیتا به قصد کسب مشروعیت سیاسی، نمایش شکست های بیگانگان بخصوص رومیان در جنگ به قصد به نمایش گذاشتن سیاست خارجی موفق شاهنشاه، نمایش شکست مدعی تاج و تخت داخلی به قصد نشان دادن مشروعیت و قدرت سیاسی شاه.

در این تحقیق، اشاره مختصری به وضعیت نابه سامان ایران شده است همچنین به شهر اردبیل که بعد از حمله مغول به شهر دور افتاده و مبدل گشت. در چنین شرایطی این شهر به مرکز فرماندهی یک نهضت انقلابی درآمد در آن اجداد شیخ صفی الدین اردبیلی با خدمت به مردم، آن ها را مجذوب خود کرده و روز به روز قدرت آن ها رشد نمود.از زمان شیخ صفی الدین استقبال مردم از این خاندان شدت گرفت از جاهای دور و نزدیک برای زیارت شیخ به اردبیل سرازیر می شدند.
شیخ جنید علاوه بر مسند معنوی خواستار رسیدن به مقام دنیوی هم شد و در این راه علاوه بر خود شیخ جنید، بعد از خودش هم چند تن از رهبران صفوی جان خود را از دست دادند ولی بعلت پویایی این نهضت، مریدان همچنان پشت سر رهبران خود ماندند تا اینکه شاه اسماعیل در سیزده سالگی قیام کرد و در تبریز تاجگذاری نمود و مذهب شیعه را در ایران رسمی کرد.
صفویان بعد از ایجاد حکومت ملی ایران، سال ها با دو همسایه متعصب سنی مذهب ازبکان و عثمانی ها درگیر جنگ شدند و کشور ایران را از تهاجمات آن دو دولت رهانیدند.
صفویان هرچند اردبیل را به پایتختی انتخاب نکردند اما تا آخر سلسله آن ها، مورد توجه بوده است و همواره در زمان های پیروزی و سختی به زیارت اجداد خود می رفتند در تعمیر و توسعه آرامگاه اجدادی شان اهتمام داشتند و هدیه های بسیار نفیسی تقدیم می نمودند.

با شدت گرفتن آزارهای قریش و انسداد دعوت اسلامی در سال دهم بعثت، پیامبر اسلام(ص) در جستجوی اقوام و قبایل دیگر برآمد که دل‎هایشان آمادگی بیشتری برای پذیرش دعوت داشتند و امید می‎رفت که خاک سرزمینشان برای نشو و نمای اسلام مناسب و مساعدتر باشد. از این جهت به طائف سفر کرد ولی با عدم استقبال آنها دوباره به مکه بازگشت و در بین حجاج به تبلیغ پرداخت. پیامبر در دیدار یثربیان آنها را به اسلام دعوت کرد. با پذیرش اسلام و دعوت پیامبر به مدینه توسط یثربیان، هجرت و مبدا تاریخ اسلام رقم خورد و پایه های دولت نبوی شکل گرفت. این نوشتار به شیوه توصیفی تحلیلی درصدد است رابطه هجرت و تشکیل دولت نبوی در مدینه را مورد بررسی قرار دهد.

می توان اذعان نمود که امروزه، دولتها به عنوان بازیگران اصلی نظام بین الملل، برای تامین منافع ملی خود تا اندازه ای به پارادایم مشترکی در زمینه مذاکرات فی ما بین رسیده اند. هرچند برای رسیدن به یک جامعه جهانی آرمانی، تلاش و فاصله زیادی در پیش است، اما با ظهور ادبیات نوین دیپلماتیک در بستری که با رشد روز افزون خود، فضایی جدید بر پایه ادب، صداقت، صراحت، وفای به عهد و در یک کلام؛ اصول برگرفته از کرامت انسانی، ایجاد نموده است، شاهد هستیم که بازیگران اثرگذار نظام بین الملل اگرچه در برخی موارد برای کسب پرستیژ هم که شده آن را مورد ملاحظات خود قرار داده اند. نکته قابل تامل این نوشتار در اینجاست؛ دریافت این ادبیات به اصطلاح نوین که در قبال پرداخت هزینه هایی گزاف، در اختیار بشر امروزین قرار گرفته، پیش و بیش از این، ریشه تاریخی در اندیشه ناب اسلام شیعی و در پرتو تبعیت از اندیشه های ژرف امام نخست شیعیان؛ امام علی - علیه السلام، داشته است. بدین اعتبار، این نوشتار حول محور اندیشه های اخلاقی- سیاسی امام علی (ع) در برقراری روابط فی مابین، به خصوص در برابر رقیبان سیاسی، گشتاور خواهد داشت.

سلسله ساسانیان ،بنیان گذار رستاخیز فرهنگی عظیمی بود که بر دین وآداب ملی تکیه داشت . بقایای ویرانه های عظیم کاخ ها ،شهرها، کتیبه ها و نقوشی که از آن ها در سینه صخره ها ودرون غارها به جا مانده وظروف زینت آلات گرانبها ی سیمین وزرین موزه ها ی جهان بهترین نشانه آثارهنری تمدن عالی آنان است.
هدف عمده در این مقاله با بررسی مراسم تاجگذاری تمامی شاهان ساسانی از لحاظ شکل تاج ها ، مراسم مذهبی وکسانی که در این مراسم شرکت داشته اند و نقش باورها و اعتقادات ساسانیان است .با بررسی آثار و شواهد و مطالب و مدارک موجود، این نتیجه به دست می آید که هر پادشاه دوره ساسانی ،برای بدست آوردن تخت شاهی مراسم ویژه و با شکوهی در روز های خاص و مقدس ایرانیان آن زمان که روز مهرگان و روز نوروز بوده است ، انجام می گرفته است و یا بعضی نیز برای بدست آوردن تاج و تخت شاهی مدتها می جنگیدند تا بتوانند تاج شاهی را بر سر بگذارند.اعتقادی که در دوره ساسانی بوده است ،این که شاهان این منزلت پادشاهی را از ایزدان می گرفتند و با عهد و پیمان و گرفتن حلقه از ایزدان، نماینده آنها در مملکت می شدند.